Autisme
Uit onderzoek komt naar voren dat ouders van een kind met autisme zich vaak zorgen maken over de ontwikkelende seksualiteit bij hun kind. Het gaat vaak niet samen met een vanzelfsprekende kennis over seksualiteit en kan leiden tot sociaal ongepast gedrag (Hayward & Saunders, 2010). De methode Pubermind is er dan ook niet enkel voor school en hulpverlener, maar ook in aangepaste vorm voor de ouder. De communicatie met kinderen met autisme over seksualiteit is voor ouders vaak lastig. Er is voor deze kinderen een specifieke wijze van communiceren nodig. Informatie moet voldoende herhaald en expliciet benoemd worden (Stokes & Kaur, 2005). De oudercursus en interactieve lezing van Pubermind sluit aan op deze behoefte en biedt ouders, hulpverleners en de leerkracht het middel en de handelingswijze om dit gesprek aan te gaan.
Seksualiteit en relaties maken ook deel uit van het leven van jongeren met een stoornis in het autismespectrum. Zo doorlopen ze dezelfde lichamelijke ontwikkeling. Ook is een toename in seksuele belangstelling in de puberteit normaal en doen autistische jongeren ervaringen op om hun eigen seksuele functioneren te leren begrijpen. Tegelijkertijd kunnen bepaalde factoren (zoals sensorische onder-of overgevoeligheid, beperkingen in de wederkerige sociale communicatie, het sociaal bewustzijn en interactie en weinig kennis over seksualiteit) bij jongeren met een stoornis in het autistismespectrum leiden tot de ontwikkeling van ongepast of problematisch seksueel gedrag (Marris et al., 2020). Het kan bijvoorbeeld problemen geven in het bepalen of seksuele gedragingen wel of niet gepast zijn in de context en waarom ze moeten letten op hun persoonlijke hygiëne en hoe ze dat kunnen doen (Kalyva, 2010). Specifieke aandacht en begeleiding ten aanzien van de psychoseksuele ontwikkeling van jongeren met een stoornis in het autismespectrum is erg belangrijk, omdat deze jongeren vaak minder contacten hebben in hun omgeving van wie zij betrouwbare, duidelijke en passende informatie over seksualiteit kunnen krijgen (Stokes et al., 2007).
Het is van belang om tijdig uitgebreide en passende seksuele voorlichting bij jongeren met autisme in te zetten (De Winter et al., 2017). Seksuele voorlichting bij jongeren met autisme wordt vaak pas gegeven nadat de jongere ongepast gedrag heeft laten zien (bijvoorbeeld masturbatie in het openbaar of ongewild aanraken van anderen) of als een gedragsverandering nodig is waarbij ook anderen baat hebben (bijvoorbeeld hygiëne) (Boudesteijn et al., 2011). Met behulp van de methode Pubermind wordt de puberteit bespreekbaar gemaakt, waardoor de jongere beter leert begrijpen welke verandering hun lichaam doormaakt en hoe dit effect heeft op hun gevoel en gedrag. Daarnaast kunnen jongeren zich bewust worden van de sociale regels en veranderingen die er zijn en waarom deze er zijn. De veranderingen als gevolg van de puberteit worden openlijk besproken.
Autisme en genderidentiteit
Ook is er de laatste jaren steeds meer aandacht voor de samenhang tussen autismespectrumstoornis (ASS) en genderdysforie (GD). Jongeren met een autismespectrumstoornis (ASS) vertonen vaker variaties in genderidentiteit en gendergedrag dan jongeren zonder ASS. Het is in behandeling met jongeren met autisme van belang dat er aandacht is voor genderidentiteit en seksuele diversiteit (De Winter et al., 2017).
De combinatie van autisme en gendergevoelens kan uitdagingen met zich meebrengen. Zo is het soms moeilijk te onderscheiden of er sprake is van een fascinatie binnen de ASS of een interesse die voortkomt uit identificatie met het andere geslacht. Pubermind kan voor bovenstaande doelgroep en voor hun ouders en hulpverleners ondersteunend zijn om op een laagdrempelige manier in gesprek te gaan over het beeld dat de jongere heeft over meisjes/jongens, seksualiteit en gevoelens.
Literatuur:
Balleur- van Rijn, A. (2017). Klinische richtlijnen voor comorbide genderdysforie en autisme.
Tijdschrift voor Kinder- en Jeugdpsychiatrie, 1, 75-88.
https://www.vkjp.nl/tijdschrift-artikelen/klinische-richtlijnen-voor-comorbide-genderdysforie-en-autisme
Boudesteijn, F., van der Vegt, E. J. M., Visser, K., Tick, N., & Maras, A. (2012).
Psychoseksuele ontwikkeling bij adolescenten met een autismespectrumstoornis. Van
Gorcum
De Winter, J., De Graaf, H., & Begeer, S. (2017). Sexual orientation, gender identity, and
romantic relationships in adolescents and adults with autism spectrum disorder.
Journal of Autism and Developmental Disorders, 47(9), 2927–2934.
https://doi.org/10.1007/s10803-017-3199-9
Hayward, B., & Saunders, K. (2010). Sexual behaviours of concern in young people with
autism spectrum disorders. 10th Annual DSW Conference
Kalyva, E. (2010). Teachers’ perspectives of the sexuality of children with autism spectrum
disorders. Research in Autism Spectrum Disorders, 4(3), 433–437.
https://doi.org/10.1016/j.rasd.2009.10.014
Marris, S., Vink, R., Deurloo, J., Oud, B., de Lijster-van Kampen, G., & Kuyper, A.
(2020). Richtlijn seksuele ontwikkeling voor jeugdhulp en
jeugdbescherming. NIP/NVO/BPSW.
Stokes, M., & Kaur, A. (2005). High-functioning autism and sexuality: A parental
perspective. Autism, 9(3), 266–289. https://doi.org/10.1177/1362361305053258
Stokes, M., Newton, N., & Kaur, A. (2007). Stalking, and social and romantic functioning
among adolescents and adults with autism spectrum disorder. Journal of Autism and
Developmental Disorders, 37(10), 1969–1986. https://doi.org/10.1007/s10803-006-
0344-2